ZWOLLE – Hessiëlle Kerkhoff interviewde veertien leiders in de zorg. Laverend tussen de twee werelden van mens en marktwerking is leiderschap vanuit eigen signatuur belangrijker dan ooit. Verwacht in het boek ‘Signatuur in de zorg’ alleen niet de sterke man of vrouw aan te treffen die het allemaal weet en in een split second beslissingen neemt.
“Deze veertien leiders durven toe te geven als ze het eens een keer niet weten. Het zijn bestuurders die nog wakker liggen als ze een schrijnende casus krijgen van een dementerende ouder of een gehandicapte jongere waarbij alleen het protocol volgen niet volstaat”, begint Kerkhoff haar verhaal. Zelf heeft ze ruime ervaring in het werkveld en was ze onder meer zes jaar directeur van zorginstelling Coloriet. Voor haar boek sprak ze met leiders in de volle breedte van de zorg. Vrouwen en mannen die werken in de ouderenzorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg, jeugdzorg en ziekenhuiswereld.
Marktwerking
Kerkhoff vindt dat ‘de marktwerking in de zorg een opgedrongen, verkeerde, keuze is geweest’. “We zien een kentering. Het verschil tussen directies die hun zorginstelling zien als een bedrijf, bestuurd vanuit spreadsheets, en leiders die zich allereerst in dienst stellen van mensen is echter groot. Illustratief is misschien wel een uitspraak van Ruud Stevens, geïnterviewd als bestuurder van Juvent. In gesprekken met onder andere politici is een uitspraak van hem dat hij niet lobbyt voor het behoud van zijn jeugdzorgorganisatie maar zich sterk maakt voor de ondersteuning aan jeugd die overeind moet blijven.”
Veranderingen
Een dienst die in de gehele breedte van de zorgsector bovendien steeds belangrijker wordt. We worden ouder, lijden vaker aan een chronische aandoening en hebben in de nabije toekomst verhoudingsgewijs minder mensen die het zorgvak uitvoeren. “Heel vroeger had zorg een charitatief karakter van verplegende nonnen. Na de oorlog kwamen er de bejaardenwoningen. Die waren er in eerste instantie vooral om woningnood te helpen oplossen. Later werden dat de verzorgingstehuizen en de afgelopen jaren werden dit de verpleeghuizen met intensieve zorg”, schetst Kerkhoff in vogelvlucht de veranderingen in de tijd. We leven volgens haar met zijn allen in gedachten nog in een maakbare wereld. De realiteit is langzaamaan een andere geworden, aldus de schrijfster van ‘Signatuur in de zorg’. De decentralisatie van zorgtaken van het Rijk naar gemeenten wordt gevoeld. Of het een verkapte bezuiniging betreft, is een vraag die Kerkhoff niet beantwoordt. “Dat zal je mij niet horen zeggen. Daar is de opdracht te omvangrijk voor.”
Visie
Het idee erachter, namelijk dat zorg het beste lokaal kan worden geregeld, blijkt echter weerbarstig. Zorg via de gemeente gearrangeerd is niet automatisch goede zorg, aldus Kerkhoff. “Of een gemeente goede zorg kan leveren, hangt mede af van de visie die een gemeente heeft, hoe zij met haar financiën omgaat en of er toevallig ambtenaren zitten met verstand van zaken. Het behoort immers van oudsher niet tot hun taken om dit te organiseren.” Naast het betaalbaar houden van de zorg en alle lastige keuzes die daar bij horen, is het relatief grote verloop van leidinggevenden een probleem meent Kerkhoff. Terwijl er volgens haar ervaren leiders nodig zijn om vanuit hun eigen signatuur anderen de ruimte geven te excelleren. Een mooi voorbeeld vindt ze Marieke Schnoing die, op het moment dat het interview plaatsvond, nog regiodirecteur bij Humanitas DMH was. “Zij ziet goed in dat haar werknemers net als zijzelf professionals zijn. Ze geeft hen veel vertrouwen en ruimte.”
Beslissingen
Een andere zorgheld in haar ogen is voorzitter Remco Bakker van de raad van bestuur van de Raphaëlstichting. Hij zei tegen mij: ‘Ik heb geleerd om nooit meer in mijn eentje beslissingen te nemen. Ik neem anderen daar in mee, onder wie op zijn minst vertegenwoordigers van cliënten’.” Het je verplaatsen in de cliënt kan heel louterend en verhelderend werken weet ook Kerkhoff. “Ga als bestuurder of politicus zelf in het bed van de cliënt liggen en ervaar hoe het voelt.” Een andere les van Bakker is dat je de lef moet hebben om de tijd te nemen voor een beslissing. Kerkhoff: “Van leiders in de zorg wordt verwacht dat ze vrijwel direct een beslissing nemen. Dat leidt zelden tot de beste oplossingen. Zeggen dat je het even niet weet, getuigt van kracht.”
In ‘Signatuur in de zorg’ treffen we veertien moedige mannen en vrouwen aan. Kerkhoff sprak met zorgleiders uit het hele land. “Ik had er meteen twee op het oog en vandaar hebben zij mij verder geholpen. Ik stelde mijn gesprekspartners de vraag of ze iemand kenden die nog verder is dan zijzelf.”
Verbeteren
De geïnterviewden werkten allemaal graag mee en velen van hen lieten weten uit te zien naar het boek dat vorige maand werd gepresenteerd. Het is een boek geworden dat een nieuw en verrassend inkijkje moet geven aan iedereen met interesse in de zorg en de wens heeft om het verschil te maken. Kerkhoff: “Het is een boek dat je niet meteen aan je buurvrouw geeft voor de verjaardag. Wie echter geïnteresseerd is in de zorg, er in werkt, er mee te maken heeft, een positieve bijdrage wil leveren aan het verbeteren ervan of bijvoorbeeld politiek actief is, raad ik het zeker aan.” ‘Signatuur in de zorg – De weg naar leiderschap met positieve impact’. ISBN: 978-94-92528-39-1.
