(door Erik-Jan Berends)
ASSENDORP - “Zeg vooral niet dat armoede jou niet overkomt”, benadrukt Wim van Ree, diaconaal consulent van de Protestantse Gemeente, meteen. “Het verlies van werk, gezondheid en scheiding zijn daarvoor belangrijke factoren. Over één van deze problemen komen mensen vaak wel heen, maar bij een combinatie lukt het vaak niet. Als diaconie zitten wij helemaal achterin het hulpverleningstraject.”
Wie hulp nodig heeft meldt zich bij het sociaal wijkteam of de sociaal raadslieden. “Maar mensen komen ook wel rechtstreeks hier naartoe”, vervolgt Van Ree. “Zij hebben echt geen eten en drinken meer. Soms is het hun eigen schuld, maar heel vaak ook niet. Een voorbeeld is als de ww-uitkering bij het UWV stopt en mensen voor een participatie uitkering naar de gemeente moeten. Daartussen zit verwerkingstijd. De mensen die dit overkomt hebben vaak geen reserves, dus hebben dan even helemaal niets. Eigenlijk lossen we op zo’n moment het probleem van de overheid op, maar we laten niemand in de kou staan. Overigens mogen mensen die aankloppen, bijzonder genoeg, geen lid zijn van een kerk. Het uitgangspunt is dat de kerken verantwoordelijk zijn voor hun eigen leden.”
Politiek
De diaconie helpt mensen over de drempel die ze zelf niet kunnen nemen, legt de diaconaal consulent uit. “We helpen ze uitsluitend verder. De politiek wil deze problemen vaak niet horen. Die beweert dat we een sluitend systeem hebben, maar dat hebben we niet. Er zijn altijd mensen die tussen wal en schip vallen. Vaak zie je dat de overheid en de kerk denken te weten wat goed voor deze mensen is, maar dat weten ze zelf heel goed. De oorzaak van hun armoede is vaak gewoon domme pech. Uit onderzoek blijkt dat langdurige armoede stress oplevert en het iq van mensen achteruit gaat. Ander onderzoek heeft bovendien aangetoond dat armoede erfelijk is. Het gezegde ‘wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje’ gaat echt op. Mensen die een opleiding hebben gehad, redden zich in de regel wel weer. Maar mensen die jarenlang in de bijstand zitten, komen er niet uit. Ik heb ook ervaren dat een aantal gewoonweg nooit heeft geleerd om iemand fatsoenlijk te woord te staan of er goed uit te zien.”
Vakantie
De afwezigheid van geld is voor mensen in armoede overigens niet het ergste, weet Van Ree uit ervaring. “Het ergste voor hen is dat ze anders worden benaderd en dat anderen gaan bepalen wat goed voor ze is. En dat hun kinderen niet meer kunnen meedoen. De gevolgen van gebrek aan geld zijn erger dan het ontbreken van geld zelf. Deze mensen kunnen niet op vakantie. We hebben een werkgroep die een vakantie regelt in een caravan op Ameland voor gezinnen met kinderen. Ze krijgen reiskosten en wat zakgeld voor een patatje en een bezoek aan het zwembad mee. Op de camping weten andere gasten niet dat deze mensen in armoede leven. Samen met nog een stuk of zeven organisaties stemmen we nu af wie in Zwolle aan de beurt is om op vakantie te gaan, zodat iedereen aan bod komt.”
Incidenteel
“Ons belang is het belang van die ander”, omschrijft Van Ree de diaconie. “Het prettige is dat we als diaconie zelf geen belang hebben. Wij houden zelf onze broek op en zijn onafhankelijk; we kunnen zelf doen wat we willen. Heel plat gezegd: zij hebben een probleem, ik niet. Maar gelukkig heeft dit probleem ook een oplossing. Wij proberen mensen verantwoordelijk voor zichzelf te maken. Daarom verlenen we altijd incidenteel hulp. Je moet wel een beetje van mensen houden, anders moet je dit vak niet gaan doen.” In het diaconaal platform zitten 27 Zwolse diaconieën die goed samenwerken. In 1988 hebben ze de commissie gezamenlijke kerken opgericht, waarbij nu acht kerken zijn aangesloten. Mensen kunnen daar een beroep doen op hulpverlening. Van het geld dat deze mensen krijgen, wordt zo’n driekwart besteed aan leefgeld en een kwart aan barrières waar ze tegenaan lopen. Dat kunnen bijvoorbeeld de aanschaf van een id-kaart of eenmalige reiskosten zijn. Van Ree: “We hebben een convenant met het Noodfonds van de gemeente. Daarin hebben wij een soort ‘brandweerfunctie’. We helpen gemiddeld ongeveer drie mensen per week, gek genoeg komen de meeste mensen op vrijdagmorgen.”
Betrokken
De kerken zijn volgens de diaconaal consulent meer een middenstandsorganisatie geworden. “Waarom de hulpbehoevenden vaak niet lid zijn van een kerk? Zij zitten in hun hoofd vaak zo vol met overleven dat ze geen tijd en ruimte hebben om geestelijk bezig te zijn. Ongeveer één op de tien mensen in Zwolle zit onder het bestaansminimum. Dat percentage is al lang vrij constant. Deze onderkant van de samenleving zie je niet in de kerk. Er blijft altijd een categorie in de samenleving die het minste verdient. Als Zwolle doen we het op zich nog goed. In Rotterdam leeft een kwart van de kinderen in armoede. Ondanks dat de kerken steeds minder leden hebben, doen we steeds meer voor de samenleving. Dat heeft ook te maken met de terugtrekkende overheid. Mensen uit de kerk zijn overigens over het algemeen meer betrokken bij de samenleving. Dat zie je bijvoorbeeld ook terug bij de voetbal of scouting.”
